Kolejny fabrykancki pałacyk w Tomaszowie popada ruinę. Interweniuje Towarzystwo Przyjaciół Tomaszowa [ZDJĘCIA]

Kolejny zabytek w Tomaszowie popada w ruinę. Mowa o dawnej siedzibie Powiatowego Urzędu Pracy przy ul. Konstytucji 3 Maja 48. Kilka lat temu pośredniak przeniesiony został do budynku starostwa powiatowego. Od tej pory zabytkowy pałacyk Landsbergów stoi zamknięty i niszczeje. Jeszcze kiedy działał tam PUP jego stan był fatalny. Potrzebny był gruntowny remont stropów, ścian, elewacji i wymiana okien. A ponieważ budynek należał do Urzędu Marszałkowskiego w Łodzi, trudno było znaleźć porozumienie w sprawie remontu. Jeszcze za poprzedniego starosty przygotowano porozumienie z marszałkiem, na mocy którego powiat miał przejąć budynek za symboliczną złotówkę i wówczas go wyremontować. Ostatecznie jednak nowy starosta z tego pomysłu zrezygnował i znalazł miejsce dla urzędników w głównej siedzibie starostwa. Opuszczony budynek od 2019 roku popada w jeszcze większą ruinę i zapomnienie.

Interwencję w sprawie zabytku będącego pod opieką konserwatora zabytków podjęło Towarzystwo Przyjaciół Tomaszowa Mazowieckiego, zgłaszając się z petycją do władz województwa.

- Towarzystwo Przyjaciół Tomaszowa Mazowieckiego wnosi o zabezpieczenie przed dalszym zniszczeniem zabytku stanowiącego o historii naszego miasta i regionu. Zabytek ten jest obecnie niszczejącym pustostanem. Po przeniesieniu w dniu 19 października 2019 r. Powiatowego Urzędu Pracy w Tomaszowie Mazowieckim do budynku przy ul. św. Antoniego 41 w Tomaszowie Mazowieckim stracił swoją funkcję publiczną i wydaje się być zapomniany - pisze prezes Tomasz Jodłowski w imieniu TPTM do marszałka oraz radnych wojewódzkich.

Towarzystwo Przyjaciół Tomaszowa ma kilka propozycji dla władz województwa. Pierwsze to podjęcie decyzji o zmianie przeznaczenia budynku pod użyteczność publiczną z zabezpieczeniem niezbędnych środków na rewitalizację. Jeżeli nie jest to możliwe, w drugiej kolejności społecznicy proponują zawarcie porozumienia z lokalnym samorządem w celu przekazania budynku i przywrócenia go lokalnej społeczności. Trzecie wyjście, jeśli nie będzie innej możliwości to sprzedaż nieruchomości w przetargu otwartym w trybie przewidzianym dla sprzedaży zabytków zgodnie z obowiązującymi przepisami, co pomoże znaleźć potencjalnego inwestora, który poniesie niezbędne nakłady na remont i bieżące utrzymanie zabytkowej willi.

Jako przykład wskazywany jest stojąca kilkaset metrów dalej druga willa należąca do rodziny Landsbergów, w której przez lata mieściło się miejskie przedszkole. Władze miasta wystawiły go na sprzedaż, kupiła go tomaszowska firma Binstal, a obecnie pałacyk przechodzi generalny remont. Jak wspaniale pofabryczne zabudowania można przywrócić do życia, pokazuje stojąca tuż obok byłej siedziby urzędu pracy parterowa dawna stróżówka, którą w industrialnym stylu również zaadaptowała na własną siedzibę firma Binstal.

Niestety mniej szczęścia mają fabrykanckie wille i pałacyki stojące przy ul. Barlickiego. Pałacyk Piescha po kolejnej zmianie właściciela, w środku został zdemolowany, a sprawa trafiła do prokuratury. W ruinę popada stojąca w bezpośrednim sąsiedztwie galerii willa Halperna.

Dom zwany też pałacem lub willą Landsbergów, w którym do niedawna mieścił się Powiatowy Urząd Pracy, został wybudowany około roku 1890. Zaprojektowany przez inż. architekta Antoniego Tarnawskiego. Inwestorem był Aleksander Landsberg. Początkowo był budynkiem parterowym posadowionym na wysokim podpiwniczeniu. W latach 1923-1924 dobudowano piętro, przebudowano skrzydło południowe i spłaszczono dach. Wtedy też zmieniono wystrój elewacji, która uzyskała obecny wygląd. W wilii były 24 izby mieszkalne.

Początkowo budynek został zasiedlony przez Eleonorę i Aleksandra Landsberga i ich dzieci. Zajmowali na parterze kuchnię i 8 pokoi a piętro pozostawało do dyspozycji przedsiębiorstwa.

W latach 30. XX wieku w wilii trzy pokoje i kuchnia zajmowane były na mieszkanie przez małżonków Władysława i Alicję Janinę Landsbergów. Mieszkała tu też kucharka Karolina Rożnowska, nauczycielka Metrona Karpowicz a jeden pokój zajmowała Anita Miller. Formalnie nadal sześć pokoi na piętrze pozostawało do dyspozycji przedsiębiorstwa, ale faktycznie były użytkowane przez rodzinę Landsbergów. W 1925 roku według szacunku na potrzeby ubezpieczenia od ognia, określono wartość budynku na 93 299 zł.

Willa ma wyraźne cechy stylu eklektycznego. Bryła ukształtowana na podobieństwo nieregularnej willi włoskiej z korpusem posadowionym na planie nieomal równobocznej litery „L”. Elewacja frontowa od strony ulicy siedmioosiowa. Część środkowa, trzyosiowa wyraźnie cofnięta co tworzy w elewacji obustronny dwuosiowy ryzalit. Pomiędzy nimi, wysunięty do przodu czterokolumnowy portyk tworzący przedsionek z tarasem okolonym tralkową balustradą. Wejście kilkustopniowymi, betonowymi schodkami z obu stron tarasu.

Zaznaczyć należy, że skrajne filary wspierające taras piętra ukształtowane w formie czworoboków a środkowe to dwie kolumny toskańskie. Naroża budynku z lizenami i w części parteru boniowane. Okna parteru sklepione półokrągło a ich nisze zamknięte w ozdobnych obramieniach. Kondygnacje rozdziela ciągnący się przez całą długość budynku niewielki gzyms ciągniony. Okna piętra prostokątne z niewielkimi podokiennikami. Poddasze wentylowane otwartymi okienkami umieszczonymi w osiach. Całość gładko otynkowanej ściany pasa piętra zwieńczona gzymsem pod rynnowym.

Dach spłaszczony, wielospadowy. Wschodnia elewacja sześcioosiowa, niesymetryczna, lico ściany gładko otynkowane. Od strony zachodniej niewielka przybudówka stanowiąca tylne wejście do budynku. Wewnętrzny układ pomieszczeń niezmieniony. Nadal zachowane fragmenty sztukaterii, ceramicznej posadzki oraz stolarki drzwiowej i poręcze schodów.