Unikatowe mapy Tomaszowa Mazowieckiego odnalezione. Szukając swoich przodków, dotarł do wyjątkowych zbiorów!

Sławomir Ferster z Białegostoku, który mówi o sobie, że jest początkującym genealogiem, w poszukiwaniu swoich przodków dotarł aż do Tomaszowa Mazowieckiego. Jego poszukiwania głównie miały charakter wirtualny, bo pan Sławomir historię swojej rodziny odtwarzał na podstawie map i dokumentów dostępnych w Internecie, w tym także tych opisujących historię Tomaszowa.

- Prowadząc od lutego 2020 poszukiwania genealogiczne pozyskałem z Archiwum Głównego Akt Dawnych oraz ze źródeł niemieckich ważne, jak sądzę, informacje dotyczące historii miasta i społeczności Tomaszowa - mówi nam pan Sławomir, który dzięki naszym innym publikacjom historycznym pojawiającym się od lat w internecie, postanowił z nami podzielić się swoimi odkryciami.

W Archiwum Głównym Akt Dawnych pan Sławomir natknął się na zbiór map Tomaszowa upublicznionych w wersji cyfrowej dopiero w tym roku, a wykonanych ok. 1830 roku, których do tej pory nie spotkał w żadnych innych opracowaniach i publikacjach dotyczących historii Tomaszowa.

Pierwsza z map datowana na 3 kwietnia 1830 r, zdaniem pana Sławomira najcenniejsza z jego znalezisk, jest opisana w języku niemieckim i bardzo dokładnie pokazuje ówczesną zabudowę Tomaszowa, wraz z numerami działek nazwami ulic, terenami zielonymi, rzekami.

Budynki został opisane precyzyjnie, z zachowanymi proporcjami ich wielkości, z podziałem na dziewięć kategorii określających liczbę kondygnacji, materiały z którego zostały wykonane. Widnieją na niej także pierwsze obiekty przemysłowe, jak fabryka Batavia powstała w1826 r, czy budynek przędzalni wełny Stara Filatura wybudowany w 1824 roku. Przy ul. Warszawskiej (obecnie nr 20) ukazana jest fabryka tasiemek Aleksandra Hastermana. Uwidoczniony jest kompleks pałacowo ogrodowy rodziny Ostrowskich, gdzie widoczne są ciekawie zagospodarowane tereny zielone pomiędzy rzeką Wolbórką a jej południową odnogą, których nie zobaczymy na późniejszych mapach miasta.

- Sadzę, że analiza tej mapy przez specjalistów historyków, planistów miejskich pozwoli odkryć pozostałe jej ważne elementy których ja - białostoczanin, który niestety nie zawitał jeszcze w Tomaszowie - nie jestem w stanie obecnie zauważyć. Mogę jedynie dodać, że na moją prośbę w AGAD wykonana będzie ponownie kopia nowszym scanerem stąd mam nadzieję, że będzie jeszcze lepszej jakości - mówi pan Sławomir.

Kolejna jest mapa 1830 roku autorstwa Grohmanna, opisana już po polsku jako plan sytuacyjny gruntów na "territerium" Miasta Tomaszowa Mazowieckiego przeznaczonych przez JW Hrabiego Antoniego Ostrowskiego pod zagospodarowanie osadnikom, sporządzony w marcu 1830 roku. Na tej mapie również znajdziemy w kolorze ulice, tereny zielone, staw z rzeką, place, grunty pod kościoły i cmentarz, tereny pod ratusz i jatki. Przypomnijmy, że prawa miejskie Tomaszów otrzymał 6 lipca 1830 roku.

Trzecia z map, również do tej pory szeroko nie publikowana to mapa Batavii, czyli najstarszej fabryki w Tomaszowie, a być może i w Łódzkiem, położonej na brzegu Wolbórki. Ta mapa również jest dostępna w wersji kolorowej.

Mapy już zainteresowały Muzeum hr. Ostrowskiego w Tomaszowie, dr Daniel Warzocha historyk z tomaszowskiego muzeum zwrócił uwagę, że szczególnie cenna jest druga mapa z 1830 roku, bo do tej pory była znana badaczom tylko jej czarno-biała kopia, pochodząca z 1838 roku.

Pan Sławomir podkreśla jednak, że dla niego jako genealoga równie ważna jest pierwsza mapa, która jest niezwykle szczegółowa i bardzo dobrej jakości, dzięki czemu bardzo dokładnie można odtworzyć zabudowę całego Tomaszowa sprzed niemal 200 lat. Do tej pory najstarszą mapą ukazującą zabudowę całego Tomaszowa był plan miasta Tomaszowa z 1920 r.(stan z 1911 r. H. Stifelmana), a więc mapa wykonana 90 lat później z naniesioną cerkwią.

- W moim przypadku jedna z tych map bardzo dokładnie pozwoliła mi odszukać budynki, w których mieszkali moi przodkowie uwidocznieni w monografii miasta wydanej w 1992 r. "Dwa wieki Tomaszowa Mazowieckiego”. Sadzę, że po odpowiedniej obróbce, np. zamienieniu opisu wykonanego ołówkiem-opisującego nr budynków-na bardziej czytelne, mapa ta stanowiłaby doskonałe świadectwo rozwoju Tomaszowa Mazowieckiego będąc uzupełnieniem wersji pisanych monografii tego miasta - dodaje pan Ferster

Oprócz unikatowych map nasz Czytelnik dotarł również do kopii cyfrowych akt stanu cywilnego Parafii Ewangelicko - Augsburskiej w Tomaszowie Mazowieckim, od początku powstania parafii ewangelickiej, czyli od ok. 1830 do 1940 roku. To również unikatowe dokumenty, które pokazują nie tylko rozwój Tomaszowa, pochodzenie jego mieszkańców, ale pozwalają szybko dotrzeć do swoich przodków. Znajdziemy tu m.in. akt chrztu Oscara Ryszarda Lange z 1904 roku.

- W tych trudnych czasach, gdzie coraz częściej jesteśmy atakowani negatywnymi informacjami, zagłębienie się w historię swojej rodziny umożliwia zachowanie zdrowego dystansu w ich ocenianiu, uczy pokory. Praca na materiałach źródłowych - a takimi są np. akta parafialne, gdzie oprócz nazwisk, dat i miejsc zdarzeń możemy odnaleźć często informacje dotyczące koligacji rodzinnych, wykonywane wówczas zawody, miejsce zamieszkania, miejsca pochodzenia – prowadzi do podtrzymania relacji lokalnych społeczeństw. Szkoda, że genealogii poświęca się tak mało miejsca w archiwizacji historii, brakuje nauki warsztatu a przynajmniej jego podstaw - mówi pan Sławomir.

- Odkrycie powyższych dokumentów byłoby zapewne niemożliwe bez pomocy dr Daniela Warzocha z działu historycznego tutejszego Muzeum im. Hr. Ostrowskiego oraz dr Andrzeja Wróbla kierownika tomaszowskiego oddziału Archiwum Państwowego, a także Izabeli Migowskiej z Miejskiej Biblioteki Publicznej, którym tą drogą chciałem serdecznie podziękować - dodaje pan Ferster.

Plan miasta Tomaszowa Mazowieckiego z 3 kwietnia 1830 r. TUTAJ
Plan sytuacyjny gruntów przeznaczonych dla miasta Tomaszowa Mazowieckiego z marca 1830 r. TUTAJ
Plan części Tomaszowa Mazowieckiego z 9 czerwca 1830 r.- Batavia TUTAJ