Nasza Loteria NaM - pasek na kartach artykułów

Wczoraj i dziś: Finansista z zasadami

Joanna Dębiec
Rycina przedstawiająca hrabiego Tomasza Ostrowskiego z konstytucją,  wg. Marcello  Bacciarellego
Rycina przedstawiająca hrabiego Tomasza Ostrowskiego z konstytucją, wg. Marcello Bacciarellego Archiwum Państwowe oddział w Tomaszowie
Myli się ten, kto o Tomaszu Ostrowskim myśli - " nasz lokalny działacz". Ojciec hrabiego Antoniego brylował bowiem w centrum polskiej polityki na przełomie XVIII i XIX wieku.

Zakłada się, że Tomaszów Mazowiecki założył w 1830 roku Antoni Ostrowski, marginalizując przy tym rolę jego ojca Tomasza, z którego majątku rozwinęło się przecież miasto i które nazwane jest na jego cześć. Dziś w Tomaszowie wiedza o nestorze rodu jest niewielka. Przypomina o nim skromnie osiedlowa ulica na Niebrowie, nazwana ulicą Tomasza Ostrowskiego i Dom Handlowy "Tomasz" w centrum. Przy ulicy Ostrowskiego mieści się Zespół Szkół nr 4 i pływalnia.
Tomasz Ostrowski nie tylko był ojcem Antoniego i zarządcą dóbr ziemskich, ale przede wszystkim świetnym finansistą, współpracownikiem króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, aktywnie włączającym się w polską politykę i uczestniczącym w tak ważnych wydarzeniach, jak Sejm Czteroletni czy uchwalenie konstytucji Królestwa Polskiego.

Tomasz Adam Ostrowski przyszedł na świat 21 grudnia 1735 r. w Ostrowie Małym nieopodal Kocka w powiecie lubelskim w rodzinie, która do zamożnych nie należała. Jego syn Antoni w "Żywocie Tomasza Ostrowskiego" z 1783 r. podawał, że ojciec urodził się wręcz w "stanie majątkowej marności". Do zgromadzenia pokaźnego majątku podskarbiego nie przyczyniła się więc jego rodzina, ale własna gospodarność i ..korzystne małżeństwa.

Naukę Tomasz pobierał u jezuitów, którzy namawiali go do wstąpienia do zakonu, a później podczas podróży zagranicznych. Zwiedził Francję, Niemcy, Anglię i Włochy. Z podróży Ostrowskiego warto odnotować zwłaszcza tę na dwór Stanisława Leszczyńskiego w Luneville oraz na salony króla Francji Ludwika XV (jego żoną była Polka, Maria Leszczyńska, córka Stanisława).

We Francji Tomasz poznał swoją wielką miłość- piękną i bogatą Amerykankę. Ona i co ważne jej rodzice zaakceptowali Ostrowskiego, ale zażyczyli sobie, by młodzi po ślubie zamieszkali w Ameryce. Jak pisał Antoni Ostrowski "namiętność i zamiłowanie własnej narodowości triumf odniosły", więc Tomasz zrezygnował z ożenku i powrócił do ojczyzny. Pierwsze małżeństwo, z inną kobietą, zawarł dopiero w wieku 35 lat.

Po powrocie Ostrowski, bogatszy o nowe doświadczenia i wiedzę o świecie, zaczął robić karierę, która tempa nabrała za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego. W 1767 r. ostatni król mianował go szambelanem dworu. Szambelanowie pełnili dyżury przy królu wprowadzając gości do jego komnat, pełniąc jednocześnie jakby rolę adiutantów. Już w nowej, ciężkiej sytuacji politycznej po pierwszym rozbiorze Polski w 1773 r. zyskał zaś godność podkomorzego ziemi nurskiej. Na to stanowisko wybrała go drobna szlachta.

Jako poseł ziemi nurskiej brał udział w sejmie 23 sierpnia 1776 r., gdzie wszedł m.in. do składu deputacji, badającej czynności Rady Nieustającej. Jak pisał Tomasz Kizwalter w Polskim Słowniku Biograficznym Ostrowski stanął w obronie Rady, a potem sam został jej członkiem. Powierzono mu pracę w wydziale interesów wewnętrznych. Departament ten badał rachunki miejskie. W 1782 i 1785 r. Ostrowski ponownie zasilał szeregi Rady Nieustającej, w departamencie skarbu i spraw zagranicznych. Wtedy był już z nominacji króla kasztelanem czerskim i z tej racji zdobywał doświadczenie w Senacie.
Rada Nieustająca nie cieszyła się dobrą opinią, niektórzy nazywali ją wręcz Zdradą Nieustającą, bo niemało jej członków było płatnymi rosyjskimi agentami. Niemniej jednak Rada przyczyniła się do rozwoju gospodarczego kraju. Ostrowski oceniał ją raczej pozytywnie.

Podczas Sejmu Wielkiego kasztelan odegrał znaczną rolę w zbliżeniu między stronnictwem patriotycznym, a monarchą. Jako przyjaciel Hugo Kołłątaja, pracował nad jego zbiorem praw cywilnych i kryminalnych, mający nazywać się Codexem Stanisława Augusta. Projekt nie wszedł w życie, a miał szansę być obok Konstytucji 3 Maja, najcenniejszym dziełem Sejmu Wielkiego...

Ostrowski należał do zwolenników samej konstytucji i nie szczędził na jej popieranie własnych pieniędzy. Na mocy konstytucji powstała Straż Praw, do której jako minister skarbu wszedł także kasztelan. W okresie Sejmu Wielkiego król powołał go również na stanowisko podskarbiego nadwornego koronnego. Odtąd Tomasz kontrolował wydatki dworu, nadzorował dobrami stołowymi monarchy i trzymał pieczę nad jego prywatną szkatułą. Do jego licznych obowiązków należała opieka nad inwentarzem dworu, do którego zaliczały się m.in. serwisy stołowe i ozdoby królewskich komnat. Wypłacał też pensje dworzanom. Nie była to łatwa praca, bo stan finansów króla znajdował się w nieładzie, a sam Poniatowski był rozrzutny i łatwowierny. Ostrowski zachęcał go do oszczędzania i inwestowania w dobra królewskie, ale na niewiele się to zdało. Często krytykował króla, ale zawsze był mu wierny. Zasiadał też z nim do stołu podczas obiadów czwartkowych.

O tym, jakim patriotą był podskarbi, świadczy jego zachowanie wobec konfederacji targowickiej, zawiązanej w celu przywrócenia w Polsce dawnego ustroju, przeciwko reformom Konstytucji 3 Maja. Była pretekstem dla Rosji do interwencji zbrojnej w Rzeczypospolitej. Król, pomimo próśb Ostrowskiego, który zalecał wydanie bitwy wojskom rosyjskim, przystąpił do zdradzieckiej Targowicy. Podobnie postąpił Hugo Kołłątaj, w którym pokolenia Polaków upatrywało gorącego patriotę...Targowicy nie poparł Ostrowski i potem musiał za to słono zapłacić. Konfederaci pozbawili go urzędu podskarbiego i zmusili do wycofania się z polityki.

Wtedy właśnie Tomasz skupił się na swoich majątkach ziemskich. Oprócz dóbr ujezdzkich miał też ziemie na Ukrainie i Nadarzyn pod Warszawą. Należał do najbogatszych ludzi swej epoki, ale co istotne bogactwa zyskał uczciwie, nie przyjmując choćby zagranicznych orderów.
Z dóbr ujezdzkich, z których powstała osada Kuźnice Tomaszowskie, a w 1830 r. dzięki staraniom Antoniego Tomaszów, Tomasz próbował uczynić hutniczą potęgę. Odnaleziono tam złoża rudy żelaznej. To on zaczął sprowadzać do pracy w kopalniach pierwszych górników, a pierwsze tomaszowskie domy powstawały wtedy przy ul. Tkackiej. Jego syn Antoni, który przejął po nim dobra ujezdzkie, postawił na inny przemysł- sukienniczy i odniósł wielki sukces. W najlepszych czasach Tomaszów produkował więcej sukna niż Łódź. Wszystko to jednak nie udałoby się bez ziemi i pieniędzy jego ojca, nie wspominając już o należytym wychowaniu i wykształceniu, które Tomasz zapewnił synom.

Rozwijanie majątków ziemskich nie wystarczało Tomaszowi. Ciągnęło go do polityki i wielkiego świata. W jego warszawskim domu często odbywały się spotkania polskich i zagranicznych polityków oraz ludzi kultury. W dobie Księstwa Warszawskiego Ostrowski przewodniczył pierwszemu sejmowi konstytucyjnemu, który obrady rozpoczął 10 marca 1809 r. Jak opisywał Leonard Chodźko w "Historyi domu Rawitów Ostrowskich" hrabia "myśli swe wyrażał zwięźle, zrozumiale, matematycznie, bez łechtania wyobraźni słuchaczów wielością przenośni lub sypaniem kwiatów". W 1811 r., mając już 76 lat Ostrowskiego mianowano prezesem senatu.

Hrabia popierał dążenia księcia Czartoryskiego do utworzenia powiązanego z Rosją Królestwa Polskiego. Gdy powstało w wyniku kongresu wiedeńskiego, powiadomił go o tym listownie sam car Aleksander I, prosząc, by ogłosił to rodakom. Potem Ostrowski pracował nad konstytucją, którą ogłoszono uroczyście 24 grudnia 1815 r. Zaliczano ją do najbardziej liberalnych w Europie. Hrabia trzymając tekst konstytucji powiedział "Kto ją zgwałci, biada temu będzie". Szybko łamać jej postanowienia zaczął Aleksander I, ale Tomasz już tego nie dożył. Zmarł w 1817 r.

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Krokusy w Tatrach. W tym roku bardzo szybko

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na tomaszowmazowiecki.naszemiasto.pl Nasze Miasto