Co robić, gdy leci krew? Pierwsza pomoc przy ranach i krwotokach często ratuje życie. Zobacz, jak zrobić opatrunek i jakich błędów unikać

Rana jest uszkodzeniem ciała – skóry (rana mała), a często również głębiej położonych tkanek (rana duża), która powstaje na skutek urazu. Może to być uraz mechaniczny, jak w przypadku ran ciętych, kłutych czy szarpanych, ale także termiczny, jak rany oparzeniowe i odmrożeniowe.

Przerwaniu ciągłości skóry towarzyszy krwawienie, które może spowodować niebezpieczną utratę krwi i szok dla organizmu. Stanowi też bramę do zakażenia, dlatego wszelkie rany wymagają szybkiego opatrzenia. W przypadku niewielkich ran założenie opatrunku może być jedynym i wystarczającym rozwiązaniem.

Jesteśmy na Google News. Dołącz do nas i śledź Stronę Zdrowia codziennie. Obserwuj StronaZdrowia.pl!

Szczególnie niebezpieczne są rany duże i penetrujące, które dotykają głowy, oka, klatki piersiowej i brzucha, ale także kończyn górnych i dolnych. To rany kłute, postrzałowe, zmiażdżenia, amputacje i nabicia się, które stanowią przyczynę groźnych wewnętrznych krwotoków i wstrząsu krwotocznego. W takiej sytuacji zakłada się opatrunek tymczasowy, gdy poszkodowanego transportuje się do szpitala.

Opatrywanie ran w ramach pierwszej pomocy jest najprostsze w przypadku powierzchownych i słabo krwawiących uszkodzeń skóry, takich, jak np. skaleczenia, zadrapania czy otarcia. W takiej sytuacji wystarczy opłukać ranę, zdezynfekować ją i założyć sterylny opatrunek. Często wystarczy plaster z opatrunkiem.

Czytaj też: Rodzaje opatrunków i ich zalety. Kiedy je stosować i co dają?

Opatrywanie powierzchownych ran ciętych (o prostych brzegach, przechodzące przez warstwy skóry), a także szarpanych (o nierównych brzegach, zwykle z silnym krwawieniem) jest podobne. Jeżeli krwawią, należy nałożyć opatrunek uciskowy.

Opatrywanie ran krok po kroku:

• umyć ranę pod bieżącą wodą,
• zdezynfekować (przy ranach ciętych bez alkoholu),
• zbliżyć brzegi rany do siebie,
• osuszyć sterylny materiałem opatrunkowym,
• nałożyć jałową gazę,
• przykryć opatrunkiem transportowym.

Przy ranie ręki konieczne może być dołożenie dużej ilości gazy w obrębie dłoni i zabandażowanie całości rany ręki do koniuszków palców. Wskazane jest też uniesienie kończyny ponad poziom serca.

W przypadku ran kąsanych niezwykle ważna jest dezynfekcja, przy ranach kłutych, które uszkodziły więcej niż zewnętrzne warstwy skóry, zakłada się opatrunek tymczasowy na czas drogi do lekarza. Gdy nastąpiło zakłucie metalem, niezbędne jest zwykle podanie szczepionki przeciwtężcowej. W przypadku rany szarpanej wskutek ugryzienia np. przez psa, a tym bardziej dzikie zwierzę, podaje się szczepionkę przeciw wściekliźnie.

Zobacz: Domowe sposoby na skaleczenia i rany. Skorzystaj z nich, gdy nie masz środków odkażających

Jeżeli w ranie jest ciało obce, z zasady nie należy go usuwać, szczególnie gdy jest wbite głęboko lub zaklinowany. Wyjmowanie go może uruchomić krwotok, który jest przez ten przedmiot zahamowany, a także spowodować dalsze uszkodzenia naczyń krwionośnych i tkanek ciała.

Taka rana nie powinna być przemywana ani oczyszczana. Należy nakryć ją jałową gazą ranę wraz z ciałem obcym bez jego poruszania. Wokół ciała obcego układa się zwinięte rolki bandaży, by je unieruchomić, nie wywierając jednocześnie ucisku na nie. Całość osłania opatrunek ochronny lub uciskowy w przypadku bardzo intensywnego krwawienia. Jeśli wielkość ciała obcego przekracza 1,5 cm, należy pozostawić je nieosłonięte.

Szczególnie niebezpiecznym rodzajem rany z ciałem obcym jest nabicie się na ostry przedmiot. Uwolnienie poszkodowanego grozi natychmiastową śmiercią, dlatego najczęściej jest on transportowany do szpitala wraz z tym przedmiotem, często odciętym przez straż pożarną w miejscu wypadku.

Niezależnie od rodzaju rany przy zakładaniu opatrunku nie wolno robić pewnych rzeczy, ponieważ grozi to powikłaniami, a nawet śmiercią poszkodowanego. Pamiętaj:

• nie usuwaj ciała obcego z rany, jeśli nie jest to całkiem bezpieczne,
• nie pozostawiaj poszkodowanego samego przy podejrzeniu pęknięcia kości czaszki,
• nie unoś nóg poszkodowanego przy podejrzeniu urazu kręgosłupa,
• nie kładź lodu bezpośrednio na skórze,
• nie pozostawiaj uszkodzeń skóry bez opatrzenia,
• w przypadku opatrunku uciskowego zachowaj dodatkowe zasady bezpieczeństwa (patrz dalej).

Przed opatrzeniem rany należy umyć i/lub zdezynfekować ręce. Zwłaszcza w przypadku wystąpienia krwotoku zaleca się założenie rękawiczek ochronnych.

Polecamy też: Pierwsza pomoc na wakacjach. Jak radzić sobie z ranami, stłuczeniami, użądleniami?

Krwotokiem nazywa się silne krwawienie z rany albo narządów wewnętrznych. Stanowi sytuację prowadzącą do śmierci, dlatego konieczna jest jak najszybsza pierwsza pomoc poszkodowanemu.

Krwotok następuje w wyniku uszkodzenia naczynia krwionośnego lub serca, a także narządu wewnętrznego. Niebezpieczna może być nagła utrata ponad 0,5 l krwi, ale gdy jest powolna, zagrożeniem dla życia może być ubytek powyżej 1 l krwi.

Obok krwotoków miąższowych (np. wątroby, śledziony) oraz sercowych rozróżnia się także najczęściej występujące:

• krwotok żylny – krew jest ciemnoczerwona i wypływa ciągłą strużką (pod małym ciśnieniem),
• krwotok tętniczy – krew jest jasnoczerwona i wypływa ciągłym lub przerywanym strumieniem (tryska z rany).

Uważa się, że groźniejszy jest krwawienie tętnicze, jednak wypływ krwi może być większy w przypadku dużej żyły albo żylaka. Choć początkowo tętnice krwawią mniej, ich skurcz z czasem ustępuje, przez co krwotok może być zbyt znaczny dla założonego opatrunku. Najszybsze wykrwawienie, następujące w ciągu kilku minut, powodują krwotoki z tętnicy ramiennej, udowej i szyjnej wspólnej.

W przypadku krwotoku z rany należy przykryć ją jałowym gazikiem i elastyczną siatką opatrunkową, a następnie opaską uciskową. Nie może jednak prowadzić do zastoju krwi, co objawia się sinieniem kończyny – bandaż powinien być elastyczny i szeroki, nie należy zastępować go czym innym.

Czytaj też: Pierwsza pomoc przy złamaniu

Gdy wystąpi znaczny krwotok, należy zastosować miejscowy ucisk rany: nałożyć drugą warstwę jałowej gazy albo bandaża, po czym owinąć ciasno bandażem elastycznym ranę i jej okolicę. W przypadku bardzo silnego krwotoku konieczny może być dodatkowy ucisk okolicznej dużej tętnicy (ramiennej w przypadku kończyny górnej i udowej przy dolnej) za pomocą czterech palców.

Opatrunku uciskowego nie zakładaj:

• na czas dłuższy niż 60-90 minut,
• na ciało obce w ranie,
• na ranę nad złamaniem,
• tak, by hamował dopływ krwi do kończyny, co objawia się osłabieniem tętna,
• nad tętnicami (nigdy poniżej łokcia albo kolana),
• tylko na chwilę – po założeniu ucisku nie należy go usuwać, np. by sprawdzić nasilenie krwawienia.

Pamiętaj: utrata nadmiernej ilości krwi prowadzi do wstrząsu krwotocznego, gdy poszkodowanemu powinna być udzielona natychmiastowa pomoc medyczna. Objawy wstrząsu to szybkie tętno (powyżej 100 uderzeń serca na minutę) i spadek ciśnienia krwi (poniżej 80-70 mmHg), blada skóra, nudności i wymioty, niepokój, pobudzenie ruchowe, zaburzenia orientacji, zawroty głowy, mroczki przed oczami, szum w uszach, omdlenie po przybraniu pionowej pozycji ciała.

Źródło: Pierwsza pomoc Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy (CIOP-PIB)