Trwa ekshumacja w Tomaszowie: Do poniedziałku znaleziono trzynaście ciał

W piątek rano na pl. Kościuszki rozpoczęła się ekshumacja szczątków ludzkich znalezionych w schronach przeciwlotniczych. Wszystko wskazuje na to, że ekshumacja może potrwać wiele dni, bo im bardziej w głąb szczelin tym więcej szkieletów.

Przypomnijmy, że na pl. Kościuszki podczas prac rewitalizacyjnych odkopano dwa ciągi szczelin przeciwlotniczych. Biegły w miejscu, gdzie kiedyś był pas zieleni rozdzielający jezdnie, od jednej do drugiej fontanny. Między nimi znajdował się jeszcze fundament Pomnika Wdzięczności, czyli popularnej gwiazdy. Pierwszy z ciągu szczelin został przeniesiony do Skansenu Rzeki Pilicy i nie natknięto się w nim na żadne szczątki ludzkie czy przedmioty osobiste. Dopiero gdy otwarto wejście do drugiego schronu już u wejścia znaleziono ludzkie kości.
Wówczas prace wstrzymano, a urząd miasta uzyskał od wojewody łódzkiego zgodę na ekshumację. Wykonują ją państwo Ziółkowscy, para archeologów z Tomaszowa. Pracom przygląda się przedstawiciel Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej z Tomaszowa, Polskiego Czerwonego Krzyża, na bieżąco stan prac monitorują urzędnicy z magistratu.

Już pierwsze godziny pracy były zaskakujące, w ciągu pięciu godzin odkryto już ciała siedmiu osób, a posunięto się zaledwie o cztery metry w głąb szczelin.

W piątek na powierzchnię wydobyto sześć szkieletów. Przy odnalezieniu siódmego prace wstrzymano do poniedziałku. Wszyscy znalezieni to przypuszczalnie młodzi mężczyźni, na razie nie znaleziono żadnych rzeczy, które mogłyby pozwolić na ich identyfikację.

Znaleziono natomiast kilka przedmiotów: dwie pary butów, paski, szklany flakon, mankiet od munduru, ale bez guzika.
- Szczątki wydobyte ze szczeliny zostały przewiezione do pomieszczenia przy chłodni na cmentarzu komunalnym, gdzie będą oczekiwały na pochówek, który, jeśli potwierdzi się, że są to żołnierze radzieccy, będzie miał miejsce na cmentarzu wojennym przy ul. Smutnej - mówi Jakub Pietkiewicz.

Prace wznowiono w poniedziałek o godz. 9. Najpierw rozpoczęto wydobywanie szczątków siódmego mężczyzny i niemal natychmiast zauważono następne. Do wczorajszego popołudnia w sumie było już trzynaście.

Także wczoraj natknięto się na saperkę, prawdopodobnie radziecką oraz klamrę od paska, która jest jednak tak oblepiona i zabrudzona, że na razie nie da się rozpoznać nawet z czego była wykonana. Pod koniec dnia procedura z wydobytymi szczątkami została powtórzona, a dziś rano prace znów ruszą i tak do skutku. Jednocześnie w miarę postępu prac, kolejne elementy schronu są demontowane i trafiają do skansenu. Dzięki temu dostęp do wnętrza jest ułatwiony.

Równolegle z pracami archeologicznymi trwają prace przy poszukiwaniu dokumentów, które mogłyby podpowiedzieć, kim są odnalezieni mężczyźni i skąd się wzięli.

Wiadomo, że 219 żołnierzy radzieckich, którzy walczyli w Tomaszowie i okolicach w styczniu 1945 roku pochowano właśnie na pl. Kościuszki pod koniec wojny. We wrześniu 1945 roku na placu otwarto memoriał, na który składały się nagrobki, fontanny i Pomnik Wdzięczności. W 1949 roku władze miasta doszły do wniosku, że centrum miasta to nie jest dobre miejsce na groby i zmarłych przeniesiono na cmentarz wojenny przy ul. Smutnej. Na placu pozostała tylko gwiazda i fontanny.

- Z dokumentów, do których dotarłem wynika, że 219 żołnierzy zostało pochowanych w 1945, w 1946 roku o 219 żołnierzach urząd miasta raportował do wojewody, a w końcu, 219 ciał żołnierzy na przełomie marca i kwietnia 1949 roku zostało przeniesionych na Smutną. Na papierze wszystko się zgadza, w rzeczywistości nie... - mówi dyrektor Andrzej Kobalczyk.